Duurzaamheid, Kunst en Cultuur

Duurzaamheid is een “hot item” in Limburg. De provincie Limburg heeft het Cradle 2 Cradle concept omarmd en timmert hierbinnen hard aan de weg. Toch blijft duurzame ontwikkeling iets dat mensen vaak alleen associëren met maatregelen in hun directe omgeving en als opgelegde plicht om er iets mee te doen.

“De rode man heeft zich altijd teruggetrokken voor de oprukkende blanke, zoals de nevel in de heuvels vlucht voor de zon in de morgen. De aarde is niet de broeder van de blanke man, maar zijn vijand. En als hij die veroverd heeft trekt hij verder. Hij trekt er zich niets van aan. Hij vergeet het graf van zijn vader en het erfdeel van zijn kinderen. Hij behandelt zijn moeder, de aarde en zijn broeder, de lucht als koopwaar die hij kan uitbuiten en weer verkopen als goedkope bonte kralen. Zijn honger zal de aarde kaal vreten en slechts een woestijn achter. “ (Citaat uit een rede van het Indianenopperhoofd ‘Seattle’ in 1854)

Het Indianenopperhoofd Seattle besefte reeds in 1854 dat de rijkdommen van de aarde niet onuitputtelijk zijn en dat je ‘moeder aarde’ goed moet verzorgen wil je jaar na jaar van haar oogsten. Dit besef is de laatste decennia ook steeds meer doorgedrongen tot burgers en politici en wordt duurzame ontwikkeling genoemd.

“Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder het vermogen aan te tasten om te voorzien in de behoeften van de toekomstige generaties ”.

Het is belangrijk dat mensen zich realiseren dat duurzame ontwikkeling niet ophoudt bij de Nederlandse grens. Door de toegenomen complexiteit van onze samenleving raken sociale, economische en ecologische processen steeds meer met elkaar verweven, zowel op internationaal, nationaal als regionaal en lokaal niveau. Een gezonde economische ontwikkeling kan niet los worden gezien van het sociale opleidingsprofiel van de bevolking. Op haar beurt wordt de sociale opbouw van een omgeving weer mede bepaald door de kwaliteit van de leefomgeving. Deze hangt weer in belangrijke mate af van de aard van de economische activiteiten, waarmee de cirkel rond is.

Het concept van duurzame ontwikkeling impliceert dat werken aan een duurzame wereld niet van bovenaf kan worden opgelegd. Niemand heeft de antwoorden: het is een gezamenlijke afweging van belangen, opvattingen, waarden en normen. Door samen kansen en beperkingen te identificeren, door reflectie op nieuwe mogelijkheden, door reflectie op beschikbare kennis krijgt duurzaamheid betekenis en uiteindelijk vorm en inhoud.

Duurzame ontwikkeling is mensenwerk en ontstaat door de wisselwerking en kruisbestuiving tussen het gedachtegoed van verschillende vakgebieden en interdisciplinaire samenwerking. Een authentieke en solide duurzame ontwikkeling is het gevolg van het samengaan van denkbeelden en bevindingen uit de wetenschap, economie, maatschappij, kunst en cultuur.

Kunst en cultuur zijn de dragers die duurzame ontwikkeling op een inventieve en inzichtelijke manier kunnen vertalen voor de individuele burger. Kunst spreekt mensen aan op hun innerlijke verbondenheid met de aarde en de omgeving. Zij maken zo de vertaalslag van het abstracte begrippenkader dat duurzaamheid vaak behelst en betrekken op een oorspronkelijke manier de wereldburger bij zijn eigen leef-, werk- en woonomgeving;

Duurzame ontwikkeling gaat ook over veranderingsprocessen. In veranderingsprocessen gaat het altijd om meer dan de ratio. Cultuur en cultuuruitingen vormen de smeerolie tussen weten, voelen en doen.

Bij ontwerpprocessen naar duurzame producten of systemen gaat het naast kennis, logica en berekeningen maken vooral ook om creativiteit, verbeelding, durf en visie.

Dat betekent dat we naast logisch denken vooral ook onze laterale, associatieve en creatieve denkvermogens moeten aanboren. Bij beoordelingsprocessen over goed en slecht in de context van duurzame ontwikkeling gaat het naast rationele en technische vragen ook om ethische vragen over goed en kwaad. Die vragen zijn niet logisch rationeel te beantwoorden.

Wanneer we gevoel, visie en emotie willen aanspreken, moeten we mensen ook daadwerkelijk op dat "niveau" raken. Rationele argumenten hebben hierin een plaats, maar zijn niet toereikend.

Kunst houdt ons op zodanige wijze een spiegel voor dat we wel op niet-rationele manier getroffen worden. Wanneer kunstenaars zoeken naar de essentie van hun werk houden zij zichzelf en anderen een spiegel voor. Ze onderzoeken de werkelijkheid op een intuïtieve, creatieve en vaak beeldende manier. Ze vertrekken vanuit gevoel en weten daarbij vaak het gevoel van anderen te raken. Het interessante van veel kunstuitingen is dat ze tegelijkertijd verschillende "dingen doen" en verschillende effecten hebben. Kunstuitingen zijn zelden eendimensionaal en laten ruimte open, of beter nog, nodigen expliciet uit- tot interpretatie, nadenken en reflectie.

Kunst en cultuur openen niet alleen onze geest, maar ook ons hart naar een duurzame wereld voor iedereen.

Ronald Kohnen,

Roermond, 6 april 2009